Onbezoldigd professioneel
Deze week verscheen op Culturele-Vacatures.nl een interessante vacature van het Holland Festival. Ze zoeken 80 koorzangers voor de wereldpremière van de opera Octavia. Trepanatie. Een professionele operaproductie, zoals in de eerste alinea staat omschreven. Maar boven de advertentie staat toch heel duidelijk “onbezoldigd”. Ik lees de aanhef toch nog even opnieuw, want ik ben een beetje in verwarring gebracht, maar het staat er echt: Het Holland Festival zoekt voor een professionele operaproductie onbetaalde koorzangers.
Oef.
In totale verwarring laat ik de vacature even bezinken om me goed te beseffen wat ik hier nu lees. Onbezoldigd professioneel. Mis ik iets? Zie ik iets over het hoofd? Het gaat hier om een zwaar gesubsidieerde productie binnen een zwaar gesubsidieerde organisatie met een grandioze kaartverkoopmachine. Een samenwerking vanuit het Muziektheater aan het IJ in Amsterdam en het Stanislavsky Electrotheatre uit Moskou, ook niet bepaald amateurs. Dat is toch onwijs gaaf om als ervaren amateur koorzanger je tanden in te zetten? Meezingen tijdens een wereldpremière in het Holland Festival. Een droomkans!
Natuurlijk, maar toch krijg ik er om meerdere redenen de kriebels van. Ik schat in dat iedere musicus op dat podium betaald wordt, ook de orkestleden. Uiteraard, want amateur-instrumentalisten bij een dergelijke wereldpremière is ondenkbaar. Hoeft het koor dan bij zo’n productie dan niet op datzelfde professionele niveau te zitten? Of is de Nederlandse amateurkoorwereld inmiddels zo goed ontwikkeld dat het verschil tussen ervaren amateurs en professionele (koor)zangers niet meer hoorbaar is? Waarom wordt voor een dergelijke productie het Groot Omroepkoor niet ingeschakeld? Of het Koor van De Nationale Opera? Beiden behoren in hun genre tot de wereldtop. Of, als het echt projectmatig ingevuld moet worden, die talloze afgestudeerde zangers die als zzp’er nauwelijks aan werk kunnen komen.
Begrijp me niet verkeerd: ik gun iedere ervaren amateur koorzanger natuurlijk deze droomkans, maar wat ik niet kan en niet wil begrijpen is dat de kunstwereld zelf niet in wil zien dat ze haar eigen voortbestaan aan het ondermijnen zijn. Op deze manier laten ze zien dat we op het allerhoogste niveau best toe kunnen met onbezoldigde, maar ervaren amateurs. En inderdaad, ik denk dat het een hele mooie productie zal kunnen worden, maar de kunstwereld zelf heeft daarmee de lat wéér een stukje naar beneden gehaald.
Onbezoldigd professioneel, het lijkt het nieuwe kunstje in de kunstensector te worden. Het Holland Festival is namelijk niet de eerste waarbij ik het verschijnsel zie. Integendeel. Af en toe zie ik projecten langskomen waarbij amateur koorzangers de rol over hebben genomen van professionals. Ook word ik regelmatig benaderd door reclamebureau’s of ik niet een paar goede amateur koorzangers kan verzamelen voor het inzingen van een commercial. Voor Jumbo bijvoorbeeld, niet bepaald een bedrijf dat heel erg op de kleintjes moet letten. En ja, ik heb er natuurlijk ook wel eens aan toegegeven. Hoe verleidelijk is een live-performance voor 58 wereldleiders bij de Nucleair Security Summit in 2014 in Den Haag. Ik heb er gezongen, samen met een groepje ervaren amateur koorzangers. En we hebben een prachtige klus geklaard, ook besefte ik mij heel goed dat het te absurd voor woorden is dat onze vocale trotsen als het Nederlands Kamerkoor of Cappella Amsterdam daar hadden moeten staan. Te duur. Schokkend, als je de kosten van die NSS Top realiseert, maar ik heb er dankbaar gebruik van gemaakt, het was immers een droomkans?
Met deze ontwikkeling wordt de kans op betaald werk voor de vele uitstekende professionele zangers in Nederland steeds een beetje kleiner. En dat niet alleen: we laten de maatschappij ook steeds meer geloven dat het verschil tussen die professionele zanger en een ervaren koorzanger verwaarloosbaar is. En dat is bepaald niet het geval, hoe verbaasd ik soms ook in mijn praktijk als koordirigent ben over wat je met amateurs kunt bereiken.
Tachtig amateur koorzangers op een professioneel podium. Volgens de advertentie 282,5 uren aan werk per persoon, het eigen studeerwerk thuis niet meegerekend. Beloning: twee t-shirts en één vrijkaartje. Maar de amateurs hoeven dan ook niet te betalen voor deelname aan dit projectkoor. Nog niet althans. Dat is uiteraard het volgende kunstje waar de sector toe verleid gaat worden: de ervaren amateur koorzanger als noodzakelijke bron van inkomsten.
Ik geloof niet dat dit het verbinden van professionals en amateurs is dat we bedoelen in het Manifest van de Nederlandse Koorwereld dat op 11 februari 2017 aan de Raad van Cultuur is aangeboden…
En, o ja, uiteraard impliceert het ook tachtig professionele zangers zonder werk, maar ja die hoge prijs zien we gelukkig niet, want dat wordt uit een ander potje betaald.
RESPONS VAN HET HOLLAND FESTIVAL
https://www.facebook.com/HollandFestival
Naar aanleiding van bovenstaande blog heeft het Holland Festival de advertentie op Culturele-Vacatures.nl aangepast. Bovendien heeft ze op haar eigen Facebookpagina onderstaande respons geschreven. Hieronder de tekst van deze reactie en ook mijn respons daarop:
Holland Festival Als respons op een aantal reacties:
Onlangs plaatste het Holland Festival een oproep om amateurzangers te werven voor de operaproductie Octavia. Trepanation. De componist van dit werk heeft nadrukkelijk aangegeven dat hij om esthetische redenen en vanwege zijn specifieke werkwijze met amateurs wil werken. Het Holland Festival biedt ieder jaar amateurs een kans met festivalartiesten te werken, meestal áchter de schermen, in de vorm van workshops. Deze bijzondere mogelijkheid voor amateurparticipatie óp het podium wilde het festival dan ook graag benutten. Tot onze spijt is naar aanleiding van de oproep echter enige commotie ontstaan, mede gevoed door een blogpost waarvoor helaas geen wederhoor is gepleegd. Bij sommigen bleek de indruk te zijn gewekt dat het ging om een professionele vacature, die puur om financiële redenen met (onbetaalde) amateurs werd vervuld. Hoewel het misverstand begrijpelijk is, is dit uitdrukkelijk niet het geval. De tekst van de oproep is inmiddels aangepast om duidelijker te maken dat de amateurparticipatie in het geval van Octavia een artistieke wens van het gezelschap is, en geen artistieke concessie. Wat de aanzienlijke tijdsinvestering en bescheiden materiële tegemoetkoming betreft, vertrouwt het festival erop dat deelnemende amateurzangers hun eigen afwegingen maken. We verheugen ons inmiddels gelukkig op een groot aantal aanmeldingen.
REACTIE ROY VOOGD OP DEZE POST OP FACEBOOKPAGINA:
Roy Voogd Dank voor deze nuancering. Het lijkt in ieder geval zeker de aanvankelijke constateringen die ik in mijn blog heb gedaan enigszins te nuanceren, hoewel ik bij de hierboven gegeven uitleg zeker ook mijn vraagtekens plaats. Ik vind het bijzonder dat een componist een rol voor 80 amateurkoorzangers voorschrijft waar toch wel enige eisen aan worden gesteld, en -zoals een cultuurredactie mij vertelde in een interview naar aanleiding van de blog- bovendien van zijn eigen werk zegt dat de partijen “niet waardig genoeg zijn voor professionele koorzangers”. Zonder een waarde-oordeel te willen vellen over dergelijke uitspraken, roept het bij mij nieuwe vragen op binnen een productie die verder op alle niveaus ingevuld lijkt te zijn met professionals. Het is juist intrigerend aan de kunstensector dat spanningsvelden opgezocht worden, dus ik neem de uitleg als “interessant gegeven” aan.
Vraagtekens houd ik ook bij de vacature zelf. Ik heb met mijn blog gereageerd op een advertentie voor een vacature voor koorzangers in een professionele productie. De advertentie van de vacature was geplaatst op een platform voor professionals in de kunst en cultuur. Het woord “amateur” kwam in de aanvankelijke advertentie niet voor. Het woord “professional” echter meerdere malen. Alleen uit de beloning kon je achterhalen dat deze prachtige uitdaging onbezoldigd was.
Terecht heeft HF na de vele ophef die naar aanleiding van mijn blog is ontstaan de advertentie aangepast. “koorzanger m/v” werd “amateur koorzanger”. De urenbesteding werd eruitgehaald. En de tekst werd ook inhoudelijk naar amateurs toegeschreven. Ik heb daarop ook gereageerd dat ik de herstelde duidelijkheid waardeerde. Maar ook dat ik mijn vraagtekens hield over de keuze voor het niveau van het koor.
Gelukkig is dat nu ook opgehelderd!
Een Russische componist en regisseur die zo begaan zijn met de Nederlandse amateur koorzangers dat ze in een verder volledig professioneel ingevulde productie speciaal voor hen een rol toeschrijven. Heel bijzonder, maar onverwacht lovenswaardig!